STANOWISKO XIV Krajowego Zjazdu Delegatów Polskiego Związku Działkowców z dnia 18 października 2019 r. w sprawie przyszłości rodzinnych ogrodów działkowych w Polsce

2110.2019

 

Polski Związek Działkowców funkcjonuje w oparciu o ustawę z dnia 13 grudnia 2013 roku o rodzinnych ogrodach działkowych, w której zostały określone priorytety i kierunki rozwoju rodzinnych ogrodów działkowych. Zgodnie z powyższą ustawą, ogrody działkowe to urządzenia użyteczności publicznej, służące do zaspokajania wypoczynkowych, rekreacyjnych i innych potrzeb socjalnych członków społeczności lokalnych, poprzez zapewnienie im powszechnego dostępu do ROD oraz działek dających możliwość prowadzenia upraw ogrodniczych na własne potrzeby oraz podniesienie standardów ekologicznych otoczenia. Rodzinne ogrody działkowe to całe spektrum działalności ekologicznej, kulturalnej i edukacyjnej. Pełnią walor socjalny, dając korzyści bezpośrednim użytkownikom działek, ale również podnoszą standardy naturalne otoczenia i są dobrodziejstwem dla całej społeczności lokalnej. Wiele ogrodów jest otwartych, co umożliwia wszystkim mieszkańcom korzystanie z pożytków, jakie niosą te „zielone płuca” miast.

Działkowcy coraz aktywniej włączają się w życie wspólnot lokalnych, organizowanych jest wiele imprez, spotkań, czy pokazów. W tym celu wykorzystywane są nie tylko tereny rekreacyjne ogrodów, gdzie dzieci ze szkół i przedszkoli bawią się na ogrodowych placach zabaw, czy zdobywają wiedzę w zakresie środowiska i ekologii, ale i pomieszczenia domów działkowca i świetlic ogrodowych, gdzie organizowane są imprezy kulturalne. Potencjał w tym zakresie nie został jeszcze należycie wykorzystany. Dlatego tak ważne jest dążenie do rozwoju ogrodów.

Jedną z możliwości, które pozwolą na ich rozwój jest realizacja specjalnie opracowanych przez Związek programów, do których należą: „Unowocześnianie Infrastruktury Rodzinnych Ogrodów Działkowych – ROD XXI wieku”, „Otwarty Program Społecznego Rozwoju ROD”, „Program budowy siedzib dla zarządów ROD”, „Otwarty Program Rozwoju ROD”, „Otwarty Program Oświatowy PZD” czy też „Program Bezpieczeństwa Związku”. Dzięki tym programom już w najbliższej przyszłości ogrody mogą jeszcze lepiej spełniać swoje ustawowe i statutowe funkcje. Jednakże bez pomocy z zewnątrz dalszy rozwój rodzinnych ogrodów działkowych nie będzie możliwy. Związek dokłada wszelkich starań i udziela pomocy - także finansowej - na miarę swoich możliwości. Mimo to, środki będące w dyspozycji wszystkich struktur PZD są niewielkie i stale maleją. Dlatego też miasta, samorządy lokalne, a także inne podmioty prawne powołane do udzielania wsparcia finansowego powinny dostrzec potencjał, jaki tkwi w rodzinnych ogrodach działkowych i umożliwić im dalszy rozwój, tak jak to ma miejsce w innych krajach europejskich. 

Rodzinne ogrody działkowe to nie tylko korzyść dla społeczności lokalnych, ale i dla samorządów. Tereny, na których zlokalizowane są ogrody, utrzymywane są przez Związek i działkowców, zatem nie generują kosztów dla miasta. Ponadto, ogrody działkowe to skuteczny sposób na walkę ze smogiem. Coraz więcej miast musi mierzyć się z tym problemem, natomiast jeszcze wiele z nich nie docenia, iż rozwiązanie ma na wyciągnięcie ręki. Szacuje się, że około 90 % mieszkańców europejskich miast jest narażonych na zanieczyszczenia w stężeniach wyższych niż poziomy jakości powietrza uznane za szkodliwe. W większości przypadków walka ze smogiem wiąże się ze znacznymi kosztami, na które samorządy nie są przygotowane. Dlatego też punktem wyjścia w zakresie walki ze smogiem winno być utrzymanie i powiększanie w miastach terenów zielonych – w tym rodzinnych ogrodów działkowych. Ich zdrowotne walory i dobroczynny wpływ na środowisko są powszechnie znane i naukowo potwierdzone, natomiast nakłady finansowe pochodzące ze źródeł miasta niewielkie. Niestety jeszcze nie do wszystkich przemawiają powyższe argumenty. Dlatego tak ważne jest wyeksponowanie walorów ogrodów, aby mogły nie tylko dalej istnieć, ale i się rozwijać. Jednakże do tego potrzebne jest właściwe nastawienie niektórych przedstawicieli władz publicznych. Konieczne jest zachowanie stabilnej pozycji prawnej ogrodów i Związku, oraz dostrzeżenie ogrodów jako partnera społecznego pomocnego w zaspokajaniu potrzeb społeczności lokalnej oraz wspomaganiu wypełniania obowiązków gminnych.

Przyszłość rodzinnych ogrodów działkowych zależy w dużej mierze od postawy władz publicznych, które nie tylko finansowo winny wspierać ogrody ale także umożliwić im dalsze istnienie i rozwój poprzez zagwarantowanie stabilności prawnej. Z tym wiąże się m.in. przyśpieszenie postępowań administracyjnych zmierzających do wydania decyzji potwierdzających tytuł prawny do gruntów ROD. W dalszym ciągu nie wszystkie ogrody, co do których Związek złożył wnioski na podstawie art. 75 i 76 ustawy o ROD, mają uregulowaną sytuację prawną, co nie sprzyja w ich rozwoju. Opieszałość niektórych organów samorządu terytorialnego jest zupełnie zbędna i tylko wytwarza niepotrzebny niepokój wśród działkowców. Szybsze uregulowanie stanu prawnego tych ogrodów z pewnością przyczyni się do ich lepszego funkcjonowania i pewniejszej przyszłości.

Znacznym problemem jest także eliminowanie lub nieuwzględnianie w opracowywanych nowych projektach studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego rodzinnych ogrodów działkowych. Związek przywiązuje wielką wagę do istnienia ogrodów w tych dokumentach, bowiem od ich zapisów uzależnione jest funkcjonowanie i bezpieczeństwo ogrodów w Polsce. Zapisanie, w miejsce istniejących ogrodów lub w ich sąsiedztwie, innego przeznaczenia terenu niż zieleń działkowa, w konsekwencji wiąże się z ich likwidacją w dalszej lub bliższej przyszłości. Dlatego też, działania związku zawsze były nakierowane na walkę o zachowanie w miejscowych planach i studiach ogrodów działkowych. Jednakże i w tym temacie niezbędna jest większa świadomość samorządów, tak aby sytuacja prawna ogrodów była stabilna i trwała.

Zagrożeniem dla przyszłości ogrodów działkowych są także likwidacje ROD. Obecnie obowiązująca ustawa o ROD określa, w jakich sytuacjach i na jakich warunkach może nastąpić likwidacja ogrodu. W przypadku likwidacji w związku z realizacją celu publicznego odbywa się ona w oparciu o przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami dotyczące wywłaszczenia nieruchomości, z uwzględnieniem zapisów ustawy o ROD. Ponadto, ustawa przewiduje likwidacje ROD na cel niepubliczny, gdzie musi być spełnionych szereg przesłanek m.in. zgoda 2/3 działkowców oraz sprzeczność istnienia ogrodu z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. W ostatnich latach widoczny jest wzrost likwidacji części ogrodów. Są to głównie likwidacje związane z realizacją celów publicznych, w których Związek ścisłe współpracuje z władzami miast i nie blokuje inwestycji, które mają przyczynić się do lepszego życia mieszkańców, a więc także i działkowców, pod warunkiem spełnienia przez podmiot, w którego interesie następuje likwidacja wszystkich ustawowych obowiązków. Dostrzec jednak można, iż miasta zbyt często chcą realizować różne cele – także komercyjne - na terenach ogrodów, mimo, iż pociąga to za sobą znaczne koszty dla miasta. Odszkodowania są obciążeniem finansowym dla budżetów, dlatego Związek podejmuje działania już na samym początku postępowania, celem zmiany przebiegu inwestycji, tak aby można było pozostawić ogrody na dotychczasowych lokalizacjach. Natomiast nie zgadza się na realizację celów komercyjnych, które mogą być prowadzone na innych terenach. Podmioty na rzecz których odbywa się likwidacja ROD, nie mogą traktować ogrodów, jako łatwych do zdobycia terenów inwestycyjnych, bez konieczności ponoszenia konsekwencji wynikających z ustawy o ROD. W tej kwestii także ważna jest świadomość władz samorządowych, iż nieracjonalnym rozwiązaniem jest dokonywanie likwidacji ogrodu, który nie generuje dla miasta kosztów, a przynosi jedynie korzyści dla społeczności lokalnej.

Problemem, który ma również wpływ na przyszłość rodzinnych ogrodów działkowych są roszczenia do gruntów. Obecnie trudno przewidzieć, czy ogród, który dziś jest wolny od roszczeń, jutro może czuć się bezpiecznie. Związek od lat podejmuje szereg działań i broni ogrody działkowe przed koniecznością zwrotu takich terenów, niestety nie wszystkie sprawy kończą się pozytywnie. W ostatnim czasie Związek aktywnie włączył się w prace związane ze zmianą przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, których wprowadzenie na zasadach zaproponowanych przez rząd mogłoby spowodować w znacznym stopniu rozszerzenie możliwości zgłaszania roszczeń do terenów publicznych, w tym terenów, na których funkcjonują ogrody działkowe. Los tysięcy hektarów terenów publicznych byłby niepewny aż przez 3 lata od wejścia w życie zaproponowanych zmian. Inicjatywa PZD i zaangażowanie działkowców, doprowadziło do skrócenia tego okresu do 12 miesięcy, po którym zadawnione roszczenia ostatecznie wygasną. Dzięki temu działkowcy zyskają pewność, iż błędy organów państwowych sprzed kilkudziesięciu lat nie będą naprawiane kosztem m.in. ogrodów działkowych.    

Od ponad 120 lat w Polsce ogrody działkowe służą działkowcom, w szczególności grupie mniej zamożnej, osobom starszym, czy młodym rodzinom na dorobku. Zwłaszcza w tej ostatniej grupie przedstawicieli młodego pokolenia widoczny jest wzrost zainteresowania działkami w ROD. Dlatego też Związek musi postawić nacisk na rozwój ogrodnictwa działkowego w Polsce, w szczególności w dużych i średnich miastach. Ogrody działkowe służą również całej społeczności lokalnej i są przyszłością lepszego życia. Jednak sama aktywność struktur Związku jest niewystarczająca, aby zapewnić przyszłość ogrodom. Jest zbyt wiele czynników niezależnych od PZD, od których zależy dalsze istnienie i rozwój ROD. 

Dlatego też Zjazd apeluje do wszystkich ugrupowań i środowisk politycznych o wsparcie naszego Związku w działaniach, które służą ochronie i rozwojowi rodzinnych ogrodów działkowych. Ogrody mają jeszcze wiele do zaoferowania i dlatego powinny stanowić nieodłączny element przyszłości. Do tego niezbędne jest tworzenie przez władze publiczne odpowiednich warunków dla ich funkcjonowania, w szczególności w zakresie stabilizacji prawnej i pomocy ekonomicznej. PZD może mówić o przyszłości ogrodów działkowych, bo buduje ją na bogatej 120-letniej tradycji ruchu ogrodnictwa działkowego w Polsce.

Zjazd uważa, że Związek winien w dalszym ciągu skupiać się na rozwoju ogrodów działkowych, oraz przekształcaniu w miejsca otwarte, dostępne dla wszystkich. Dzięki temu stają się atrakcyjniejszą alternatywą dla miejskich parków, czy skwerów i będą jeszcze lepiej służyły miastom i całemu społeczeństwu, oraz będą mogły się rozwijać zgodnie z duchem nadchodzącego czasu.

 

XIV Krajowy Zjazd Delegatów Polskiego Związku Działkowców

Galeria